روستای مغان از توابع بخش مرکزی شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی است این این روستا در دهستان پایین ولایت قرار دارد و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۲۵۱۶ نفر (۷۸۸ خانوار) با ۱۲۸۴ مرد و ۱۲۳۲ زن است. روستای مغان ۲ کلیومتر با شهر کاشمر فاصله دارد و در سمت غرب شهر واقع است واز طرف جنوب غربی به روستای ممرآباد و از طرف شمال به جاده کاشمر-بردسکن منتهی می شود و در ناحیه آب وهوای گرم وخشک در حاشیه کویر واقع است.
واژه کاوی
واژه مغان در لغت نامه دهخدا اینگونه تعریف شده است «مغان . [ م ُ ] (اِ) ج ِ مغ. رجوع به مغ شود. || مغان در اصل قبیله ای از قوم ماد بودند که مقام ت منحصراً به آنان تعلق داشت . آنگاه که آیین زرتشت بر نواحی غرب و جنوب ایران یعنی ماد و پارس مستولی شد مغان پیشوایان دیانت جدید شدند. در کتاب اوستا نام طبقه ٔ را به همان عنوان قدیمی که داشته اند یعنی آترون می بینیم اما در عهد اشکانیان و ساسانیان معمولاً این طایفه رامغان می خوانده اند.» با توجه به اینکه در روزگاری آیین زرتشتی در ترشیز کهن رونق داشته و اکنون هم آثار آن مانند قلعه آتشگاه در حدود ۸ کیلومتری شمال غرب روستا باقی مانده است و با توجه به معنی واژه مغان که در بالا ذکر شد، می توان این گمانه را زد که این روستا روزگاری محل ان و پیشوایان آیین زرتشت در ترشیز کهن بوده است و از همین رو این نام را برای آن برگزیده اند هر چند این فقط در حد یک فرضیه است.
پیشینه
سند دقیقی در خصوص قدمت روستای مغان وجود ندارد ولی بافت کوچه باغ ها و معماری خانه باغ های این روستا نشان از قدمت بالای این روستا می دهد. همچنین در بعضی از کتب تاریخی روایاتی در خصوص اقامت شاه عباس صفوی در حدود قرن دهم هجری قمری در روستای مغان دیده می شود. که این امر نشان دهنده آن است که لاقل در ۴۰۰ سال پیش روستا از رونق و آبادی فراوانی برخوردار بوده است.
اردو شاه عباس در روستای مغان
در حوالی سال ۹۹۲ قمری زمانی که شاه عباس صفوی هنوز ده- دوازده ساله بیشتر نداشت به عنوان حاکم خراسان بزرگ گماشته شده بود و در هرات امروزی اقامت داشت. شاه عباس به دلیل اینکه سنش کم بود زمام حکومت داری خراسان را به علیقلی خان یکی از خوانین طایفه شاملو واگذار کرده که این موضوع باعث ناراحتی سایر خوانین و طوایف علی الخصوص مرشد قلی خان از طایفه استاجلو شده بود بود کشمکش ها ادامه داشت و در غرب خراسان آن روزها قدرت و نفوذ مرشد قلی خان روز به روز افزایش پیدا می کرد از همین رو علیقلی خان وزیر و در واقع همه کاره شاه عباس، تصمیم گرفت به مقابله با مرشد قلی خان برخیزد از همین رو سپاهی آماده کرد و به سمت غرب خراسان یعنی نواحی تحت سیطره مرشد قلی خان حرکت کرد و از آن طرف مرشد هم سپاهی آماده کرد که در نهایت، در حوالی ترشیز بهم رسیدند. علیقلی خان محل استقرار و اردویش را در روستان مغان و مرشد قلی خان در سوسفید برپا کرد نکته جالب توجه و حائز اهمیتی که در این رویارویی وجود داشت این بود که علیقلی خان، شاه عباس کم سن سال را همراه خود آورده بود و در روستای مغان اردو زده بودند در کتاب تاریخ کاشمر نوشته محمد رضا خسروی اردوگاه مغان را این چنین شرح می دهد.
اردوگاه مغان
«علیقلی خان اردوی سلطنتی را در مغان بر پا کرد و این مغان قصبه بزرگی در سمت قبله ترشیز که هم اکنون هم وجود دارد ، علیقلی خان پس از استقرار در لشگرگاه مغان، کل خوانین خراسان را به مغان فراخواند چه آنها که منصوب خود او بودند چه آنها که از سوی حاکم مشهد نصب شده بودند و پیام او حاکی از این بود که هر کس با شاه یکرنگ و با بیگلر بیگی همراه است به اردوی پادشاهی بیاید. مرشد قلیخان نیز به همین نحو و به طور جداگانه به احضار حکام خراسان فرمان داد و اتباع خویش را فرا خواند و آن گاه در سوسفید اردو زد و این سوسفید در یک فرسنگی مغان بود و همان است که اکنون بقعه و بارگاه حضرت حمزه بن موسی در اراضی آن بنا شده است به عبارتی محل فعلی شهر کاشمر همان سوسفید قدیم است.»
در نهایت جنگ سوسفید سر گرفت و لشکریان مرشد قلی خان شاه عباس را در روستای مغان به چنگ آوردند و در جنگ پیروز شدند که همین پیروزی خود مقدمه ای شد تا در سالهای بعد با حمایت مرشد قلی خان، شاه عباس در سن ۱۸ سالگی بر تخت سلطنت بنشیند.
علی نوری/کارشناس ارشد ارتباطات/
درباره این سایت